ŽIVOT U BLOKU

Novi Beograd je, kao politička prestonica SFRJ,  imao i reprezentativnu ulogu u SFRJ, po čemu se razlikovao od drugih jugoslovenskih gradova. Život u blokovima bio je vrsta privilegije i predstavljao je poželjni oblik socijalističkog života. Stambeni blokovi Novog Beograda bili su rezultat pobedničkog rešenja na opštejugoslovenskim konkursima, pa su svojim izgledom i funkcionalnošću nudili udoban i savremen način  života. Izgradnja vrtića, škola, domova zdravlja, igrališta i parkova u okviru blokova,  dodatno je podsticala emancipaciju i modernizaciju porodičnog života. Pored savremnih internacionalnih urbanističkih vrednosti, novobeogradski  blokovi predstavljali su i idealni model jugoslovenskog samoupravnog socijalizma.

Socijalna struktura stanovništva na Novom Beogradu bila je raznovrsna ali najveći broj stanovnika bili su tzv. socijalistička srednja klasa, odn. deo državne (posebno vojne) i partijske administracije.  Po zvaničnoj dokumentaciji iz 1977. godine  u Bloku 45 popisano je te godine  „17.500 stanovnika  od čega je 45%zaposlenih. Trećina stanovika bila je mlađa od 27 godina, a broj penzionera je iznosio 840. Po tim dokumentima, u naselju je živelo 3200 članova Saveza komunista, političke organizacije koja je okupljala  pripadnike komunističke ideologije. Ova socijalna struktura se u kasnijim godinama promenila. Sada preovladava generacija mlađih porodica popularno nazvana naziva japs  (skraćeno 0d „young urban proffesional parents“).

Kroz mesne zajednice odvijao se društveni i politički život u blokovima. Dobrovoljnim akcijama i doprinosima odlučivalo se o potrebama stanovnika. To je uključivalo brigu o različitim aspektima društvenog života (obrazovanje, trgovina, kultura), zaštiti životne sredine, i odbrani i civilnoj zaštiti. Uprkos brižljivo promišljanim urbanističkim rešenjima i dizajnu, loš javni gradski saobraćaj, nedostatak prodavnica i pijaca i i drugih sadražja, izazivali su  kritike  javnosti da je Novi Beograd  „betonska spavaonica“ i „rezervoar parcela za jeftinu stanogradnju“.

Pozitivne strane stanovanja na Novog Beograd bile su višestruke. Stanovi u najvećem broju blokova su (60ih i 70ih godina) dizajnirani pod okriljem tzv. Beogradske škole arhitekture. Centralni deo stana činile su, prostorije koje su služile za okupljane porodice, trpezarija i dnevna soba.  Fleksibilnost osnove stana  postizana je postavljanjem pregrada, ili harmonika-vrata čime je  omogućeno komforno funkcionisanje porodičnog života. Veliki broj stanara je kasnijim rekonstrukcijama menjao taj centralni deo stana prilagođavajući ga aktuelnim trendovima.

       

Stanovi „beogradske škola pod maksimom prostornog minimuma i funkcionalnog maksimuma, pogotovo u i danas se smatraju kvalitetnim prostornim rasporedom. Negativne strane stanova beogradske škole bile su usmerene pre svega na kuhinju koja nije imala prozore i dugačke hodnike. Tako je  od 80ih počelo  renoviranje stanova pregrađivanjem soba, rušenjem zidova, zastakljivanjem terasa, menjanjem fasadnih delova kojima su stanovnici prilagođavali  novobeogradske stanove svojim potrebama i svom ukusu.

Unutar samog bloka, a najčešće u njegovom centralnom delu, nalaze se zgrade namenje društvenoj funkciji: obdaništa, osnovne škole,  prostorije mesnih zajednica sa zanatskim i komercijalnim radnjama. Važnu poziciju zauzimaju i zelene površine, igrališta i tereni za rekreativno bavljenje sportom ( fudbal, košarka i boćanje,kasnije i tenis).

Ipak, planirani objekti nisu realizovani u svim blokovima. Najčešće nisu izgrađene osnovne škole zbog čega su učenici iz jednog bloka prelazili u susedni blok da idu u školu. Vrtići su u najvećem broju blokova tokom SFRJ perioda izgrađeni, a u nekim blokovima ima i po dva objekta namenjena jaslima ili obdaništu.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Javni prostori do perioda tranzicije nudili su relativno uređen i komforan život stanovnicama blokova. Negativne strane života u blokovima od početka su bile slaba saobraćajna infrastruktura (  1984. Novi Beograd dobija tramvajski saobraćaj, zbog čega je lansiran slogan „Tramvajem u 21. vek“) , nedostatak  kulturnih sadražaja, i neodvršenost planiranih objekata (škola, trgovina, domova zdravlja). Blokovi u centralnoj zoni imali su bolju povezanost sa gradom, a izgradnjom Centra Sava, dobijen je novi prostor za različite kulturne sadržaje.

Sa druge strane blokovi na levoj obali Save (45, 70, 44, 61-64) i blokovi uz autoput (33, 38, 38) dugi niz godina su bili prostorno udaljeni od centra i izolovani od gradskih kulturnih događaja. Centar kulturnih i komercijalnih sadržaja u jednom periodu bio je deo oko popularne Fontane (blokovi 1, 2 , 3, 5), i blokovi oko starog „Meraktora“. Budući da su se tu tokom 70ih i 80ih nalazili komercijalni sadržaji, kao i bioskopi, ovi delovi Novog Beograda su nudili malo raznovrsnije sadržaje.

Nedovršenost blokova (neizgrađeni delovi u nekim blokovima) proizvela je kasnije, u periodu 90ih i 2000ih, mnoštvo problema za  stanovnike. Naime ovi slobodni prostori postali su meta krupnog kapitala koji je  uspeo da kroz različite zakonske povlastice obezbedi građevinske dozvole za izgradnju velikih, najčešće komercijalnih, objekata. Privatizacija nije samo bila samo posledica tržišišne privrede, već su i sami stanari privatizovali javne površine. Tako su zajednički prostori pretvarani u privatnu svojinu kroz netransparetne procedure ili su javne površine uzurpirane od strane stanara.

Već od kraja 80ih sa ekonomskom krizom, i život u blokovima dobija i svoju mračniju stranu. Pojava kriminala, posebno je intenzivirana 90ih godina, zbog ratnih prilika i raspada zemlje. U tom periodu tranzicije, Novi Beograd dobio je etiketu, u velikoj meri zahvaljući domaćoj kinematografiji i popularnoj kulturi koje su inspiraciju za „beton-vestern“ pronalazile u novobeogradskim blokovima. Navijačke grupe, od kojih su neke hulganske, obeležile su blokove Novog Beograda svojim grafitima. Tako je Blok 21 obeležen grafitima navijača Crvene zvezde, a Blok 2 prepun je grafita navijača Partizana.