Скочи на садржај

PRVI MURALI

Ulična umetnost u Beogradu se javlja  80ih godina 20. veka, iako se ne može utvriditi tačna godina, i sve više se razvija od tada. Beograd je godima postao stecište žive i raznolike kulture grafita, stensila, murala, stikera, ali i drugih umetničkih intervencija u prostoru. Poput Berlina, Beograd je među evropskim metropolama sa najvećom kulturom ulične umetnosti koja se afrimiše kroz više kanala.

Počeci oslikavanj murala javlaju se krajem 70tih i počekom 80tih. Lazar Vujaklija 1979. godine naslikao je jedan od prvih murla na fasadi tada novoizgrađene Zapadne kapije Beograda-Geneks kule .

 

Ključna godina kada je zakonski dozvoljeno i promovisano slikanje murala je 1988. kada je Skupština grada usvojila predlog da se muralima intrveniše na određenim zgradama.  Profesor Fakulteta likovnih umetnosti Čedomir Vasić posebno je zaslužan za ovu inicijativu oslikavanja murala u Beogradu, jer  je zajedno sa studentima Akademije 1984. godine oslikao mural u Rajićevoj ulici prekoputa čuvene diskoteke Akademija (u zgradi Fakulteta likovnih umetnosti).

Mural je oslikan povodom 25. maja Dana mladosti, a urađen je u organizaciji Saveza omladine Beograda, Jugobanke ( nalazi se na zadnjoj strani nekadašnje Jugobanke), i građevinskog preduzeća Komgrap. Mural je od tada obnovljen dva puta. prvi put 2000. a drugi 2018. godine.  Mural je urađen po skici Perice Donkova, tadašnjeg studenta FLU, danas poznatog  slikara. U izvođenju murala  učestvovale su Vesna Knežević, prof FLU, Darija Kačić, prof FLU), Igor Stepančić i Mirko Ognjanović, po čijem liku je urađena skica.

Manje upadljiv mural naslikao je ponovo  Čedomir Vasić sa grupom svojih studenata u Prizrenskoj ulici 1987. godine. Mural je inspirisan fotografijom Aleksandra Simića, a osnovni motivi su bili kapija, metro i reka . Tokom obnove fasade, mural je značajno  izmenjen.

Čedomir Vasić, mural u Prizrenskoj ulici, 1987.

Institucionalni podsticaj za novu turu oslikavanja bio  je  IX Samit nesvrstanih 1989. godine koji se održavao u Beogradu. Tadašnji gradonačelnik Bogdan Bogdanović pokrenuo je  plan za uređenje grada koji je uključio i slikanje murala na beogradskim fasadama.Murali nastali ovom prilikom na beogradskim fasadama bili su darovi različitih gradova bivše Jugoslavije koji su svedočili o zajedništvu i prijateljstvu jugoslovenskih naroda.

Tada su pozvani poznati jugoslovenski  umetnici da daju nacrte za oslikavanje murala u centru grada. Jedan od najpoznatijih je "Trkač" Vladimira Veličkovića  na fasadi zgrade Rektorata (Kapetan Mišinog zdanja)na Studentskom trgu. Mural je poklon samog autora, koji je želeo da svoj rad pokloni gradu i tako doprinese stvaranju jugoslovenske poklon-galerije.

Slikari Miodrag B. Protić  i Ibrahim Ljubović osmisli su slike za fasade na Terazijama koje su naslikane na dve strane ulice.

Miodrag B Protić, Terazije 1989.

Tada je nastala i slika Ivana Rabuzina na fasadi u Knez Mihajlovoj 37. Mural je u lošijem stanju i nije obnavljan.

 

Tokom devedsetih godina urađeno je nekoliko murala, u periodu 1995-96.  godina kada su naslikana tri murala, jedan u Vasinoj ulici i dva u ulici Kralja Milana. Murale su oslikali Branko Miljuš (Vasina),  Čedomir Vasić i Danica Basta.  Nakon 1995. oslikano je još par murala, ali su svi uništeni ili oštećeni.

BLU, Džin koji jede drvo, Pop Lukina, 2009.

Posle velikih političkih i društvenih promena koje su nastupile 90tih godina, institucionalna podrška ovom tipu urbanog oslikavanja grada zamire. U takvoj situaciji javila se alternativna grafiti scena koja je delovala samoinicijativno i bez zvanične podrške.
Tek 2008. i 2009. godine, u okviru Beogradskog letnjeg festivala pojavili su se murali koje su oslikali Biljana Đurđević, Vladimir Perić Talent i drugi domaći umetnici. Njima su se priključili i svetski muralisti-poljski umetnik Mariuš Maras poznat kao M-City, italijanski umetnik Valerio Beruti, umetnik poznat pod pseudonimom Blu , francuski muralista Gijom Albi poznat kao Remed i dr.
Mural Džin koji jede drvo  2009. godine je oslikao na fasadi zgrade u Pop Lukinoj 6 umetnik Blu i predstavlja jedan od najprepoznatljivijih murala tog dela grada.

Autor: Hana Šuica