HRAM SVETOG SAVE

Hram Svetog Save nalazi se na Vračaru. Okružuju ga ulice: Katanićeva, Bore Stankovića, Braničevska i Svetosavski plato.

Inicijativa za podizanje hrama Svetog Save na Vračaru pokrenuta je prilikom obeležavanja tristo godina od spaljivanja moštiju Svetog Save, prvog srpskog arhiepiskopa.
Izrada projekta poverena je arhitektama Bogdanu Nestoroviću i Aleksandru Deroku, koji su hram projektovali u postvizantijskom stilu. Gradnja hrama počela je 1935. godine, ali usled različitih istorijskih okolnosti obustavljena je tokom Drugog svetskog rata.

U posleratnom periodu u socijalističkoj Jugoslaviji nije bilo političkog konsenzusa za nastavak gradnje. Tek 1984. godine nastavljena je izgradna hrama po projektu arhitekte Branka Pešića.

Hram Svetog Save je danas najveći pravoslavni hram na Balkanu, i predstavlja najveću aktivnu pravoslavnu crkvu na svetu.
Ispred hrama nalazi se i spomenik Svetom Savi. Spomenik izliven u bronzi i postavljen 2003. godine  delo je ruskog vajara Vjačeslava Kilikova.

Hram je sagrađen u neovizantijskom stilu u obliku grčkog krsta nad kojim se izdiže velika kupola. Građevina ima belu mermernu oplatu,a krasi je još 13 manjih kupola.
Dužina hram u pravcu istok-zapad iznosi 91m а pravcu sever-jug 81m. Visina hrama sa krstom iznosi 79m.

Portali se nalaze na južnoj, severnoj i zapadnoj strani. Glavni ulaz je sa zapadne strane, iynad kojeg se nalazi luneta u kojoj je mozaička slika Hrista.
Eksterijer hrama završen je 2004. godine a u narednim godinama pristupilo se izradi unutrašnje dekoracije. Najpre je završena kripta hrama, a istovremeno se završavala i mozaička dekoracija kupole i unutrašnjih zidova crkve.

Poseban poduhvat bio je postavljanje kupole teške 4000 tona. Kupola koja je prethodno sagrađena, zajedno sa veliki zlatnim krstom podignuta je i postavljena na noseće zidove crkve. Podizanje kupole trajalo je 40 dana i završeno je 1989.godine.

Unutrašnji prostor predstavlja jedinstvenu celinu u koju može da stane 10.000 ljudi. Gornju zonu crkve čine tri horske galerije površine 1444 m2. Nad središnjim prostorom naosa uzdiže se kupola visine 65, sa rasponom od 30,5m.

U unutrašnjoj dekoraciji zidova prepliću se plitki ornamentalni reljefi i mozaička dekoracija. Reljefna adekoracija je inspirisana ornamentima sa srpskih srednjovekovnih manastrira, a motiv koji se ponavlja je ovalni medaljon sa hrizmonom, ali umesto Hristovih inicijala, uklsano je ime Sv. Save.

Mozička dekoracija predstavlja najveći deo unutrašnje dekoracije uz manje delove u fresko tehnici. Mozici prekrivaju 17.000 m2 zidova i rađeni su na zlatnom tonu po ugledu na vizantijsku ikonografiju.

Na izradi mozaičke dekoracije radio je tim srpskih i ruskih slikara. Centralnu kupolu krasi mozaik Vaznesenja Hristovog sa figurom Hrista u kaloti kupole i figurama Bogorodice, arhanđela i apostola koji ga okružuju.

Ispod glavnog prostora naosa nalazi i se kripta veličine 1800 м², čija je tavanica visoka 7 metara.

U kripti se nalazi crkva Sv. Lazara. Oslikana je freskama koje prikazuje scene iz života kneza Lazara u neovizantijskom stilu i po pravoslavnom ikonografskom programu.

Namena kripte je višestuka, služi i kao izložbeni prostor i za održavanje različitih kulturnih sadražaja.

Poseban deo kripte iza oltara namenjen je sahranjivanju srpskih patrijarha.

Pripremila: Ivana Pantović