BIGZ KAO PROSTOR ALTERNATIVNE UMETNOSTI

Zgrada BIGZ-a nalazi se u Bulevar vojvode Mišića 17, u blizini Sajma.

Prvu Državnu štampariju zvanično je osnovao knez Miloš Obrenović još 1831. godine. Državna štamparija  se nalazila u zgradi na Kosančićevom vencu u Pop Lukinoj ulici.

Nova zgrada Državne štamparije podignuta je 1940. godine u stilu tada vladajućeg međuratnog modernizma. Arhitekta je bio Dragiša Brašovan, koji je zbog realizacije ovog projekta otišao na studijsko putovanje po Nemačkoj da bi se bolje upoznao sa projektima industrijskih objekata.  Funkcionalnost prostora je bila posebno važna, pa je Brašovan projektovao izrazito moderan i praktičan industrijski prostor. Kada je sagrađena bila je četvrta štamparija po veličini u Evropi, i najveći objekat u Jugoslaviji,  s visinom od 64 metra.

Prema planu zgrada BIGZ-a trebalo da se nalazi na mestu gde se danas nalazi Kalenić pijaca. Ipak, 1934. je doneta odluka da se lokacija štamparije promeni i da se objekat izgradi na prostoru industrijske zone u današnjem Bulevaru vojvode Mišića.  Nakon rata, 1946. godine Državna štamparija, u skladu sa promenjenom političkom orijentacijom FNRJ, menja naziv u Jugoštampa. Prostor zgrade koristile su i druga izdavačka preduzeća. Ubrzo je došlo je do formiranja Beogradskog grafičkog zavoda 1955. godine. Početkom osamdesetih godina prošlog veka Zavod širi svoju delatnost i na oblast izdavaštva,  i dobija naziv u Beogradski izdavački grafički zavod (BIGZ,).

Tokom osamdesetih godina je pored objekta dozidana zgrada „Službenog glasnika“, koja je staklenim pasarelama spojena sa zgradom BIGZ-a, u nivou drugog i četvrtog sprata.

Zgrada je 1992. godine proglašena za kulturno dobro.

Tokom 90 tih godina kada je došlo do privatizacije državnih firmi, zgrada je prešla u privatno vlasništvo koje je izdavalo  prostore u zakup. U zgradi su se nalazile različiti prostori koji su, pored privatnih firmi, zaposeli i različiti alternativni umetnici i umetničke grupe.

Prodajom zgrade 2020. privatnoj firmi  započelo je novo poglavlje u istoriji ove zgrade. Počela je obimna rekonstrukcija , a alternativni umetnici izgubili su svoj prostor.

Prostor zgrade zauzima površinu od 36.000,00 m2, pa je u vreme kada je bila izgrađena bila i najveća štamparija na Balkanu. Zgrada je postavljena na armiranobetonsku ploču debljine od preko 1 metra, iznad koje se izdiže dvanaest spratova, dok su pod zemljom dva sprata. Osnova zgrada je u obliku ćiriličnog slova P da podseća na staru štamparsku presu. Horizontalni prozori asociraju na štampaske trake kao dominantan motiv.
Glavni ulaz nalazi se na glavnoj fasadi, i predstavlja ulaz u nekadašnji radni prostor, dok je administrativni ulaz ka Ulici Koste Glavinića.

Slave Dukovski, Mozaik, 1961/67

U ulaznom hodniku se nalazi mozaik koji je između 1961/67 uradio jugoslovenski umetnik makedonskog porekla Slave Dukovski. Mozaik prikazuje  silizovane ljudske figure  sa motivima pismenosti- knjigama i različitim vrstama slova iz istorijskih pisama bivše Jugoslavije.

Obnova zgrada je počela 2022. godine zamenom fasade, enterijera i uređenjem dvorišnog dela, pa se  predviđaju potpuno novi, visoko estetizovani prostori.

Zgrada BIGZ-a je početkom 21. veka postala značajno mesto okupljanja nove srpske alternativne scene. Prostor BIGZ-a koristili su brojni muzički bendovi : Štrebersi,Repetitor, DžDž, Metak Za Zlikovca, S.A.R.S. i mnogi drugi. Muzičari koji su delili prostor u BIGZ-u, organizovali su se u udruženje koje su nazvali „Manekeni Bigza“, sa ciljem organizovanja različitih manifestacija, ako što su Festivalito i Bigz na Povetarcu.

Šesti i sedmi sprat BIGZ-a postali su neformalno jezgro alternativne umetničke scene. Na 6. spratu BIGZ-a nalazio se prostor Zmajevo gnezdo-muzički studio, gde su se održavali različiti koncerti, a na sedmom spratu nalazi se Klub Čekaonica, takođe kultno mesto za različite umetničke događaje.
Na šestom spratu zgrade, nalazio se i prostror koji je jedno vreme koristila novocirkuska trupa „Cirkusfera“, u kojoj su vežbali vazdušne akrobacije, žongliranje, izvodile predstave i performansi.

Pored njih tu su svoje ateljee imali i  brojni umetnici, a hodnici su služili  kao neformalni izložbeni prostor za iscrtavanje grafita.