INOSTRANA VOJNA GROBLJA

Odmah po okončanju i svetskog rata Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca pokrenula je regulisanje sahranjivanja vojnika i obeležavanja njihovih grobnih mesta. Godine 1919. doneta je Uredbe, a potom (1921) i Zakona o uređenju domaćih vojničkih grobalja i grobova u zemlji i inostranstvu, kao i grobalja izginulih vojnika, državljana: Nemačke, Austrije, Ugarske i Bugarske, koji su sahranjeni na državnoj teritoriji. Ovaj zakon donesen je posle zaključaka Versajske konferencije, koji je predviđao da se sva vojnička groblja, a po mogućstvu i pojedinačni grobovi srpskih i stranih (savezničkih i neprijateljskih) vojnika, bez obzira na mesto i veroispovest pokojnika evidentiraju i održavaju. Ovaj zakon, rezultirao je formiranjem 1.815 srpskih grobnica u 18 država širom Evrope, severne Afrike i Bliskog Istoka. Među njima izdvajala su se dva najveća srpska vojnička groblja u inostranstvu: na Zejtinliku u Solunu (Grčka) – gde je sahranjen 7.441 ratnik, i u Jindrihovcima (Češka) – sa posmrtnim ostacima 7.100 srpskih i 189 ruskih vojnika.

Francusko vojno groblje zauzima severnu stranu Novog groblja između ulica Svetog Nikole i Ruzveltove.Ogradu sa kapijama izvedenu u neovizantijskom stilu projektovao je arh. Rajko Tatić. Uređeno je u skladu sa franskuskom vojnom tradicijom 1931. godine i na njemu su ostaci francuskih vojnika poginulih u Prvom svetskom ratu.

Italijansko vojno groblje nalazi se prema današnjoj ulici sv. Nikole. Groblje je završeno 1931. godine u skladu sa tradicijom italijanskih vojnih grobalja. Ulazi se kroz masivnu ogradu od betona i kovanog gvožđa. U ovom prostoru su sahranjeni italijanski dobrovoljci poginuli u Prvom svetskom ratu.

Britansko vojno groblje formirano je 1947. godine u cilju preseljenja poginulih britanskih vojnika tokom Drugog svetskog rata na području cele Jugoslavije. Nalazi se uz Ulicu Sv. Nikole uz italijansko groblje. Sahranjeno je 348 pilota oborenih iznad Jugoslavije , 77 vojnika i 57 mornara poginulih u Drugom svetskom ratu.

Ausro-ugrsko vojno groblje završeno je 1933. godine Novog groblja. Zauzima južni deo Novog groblja sa centralnom kapelom iza koje se pružaju dve kolonade. Nije poznat projektant kapele, ali se zna da je autor reljefa na kapeli Peter Gindert. Na groblju je sahranjeno 260 austro-ugarskih vojnikapoginulih u borbama oko Beograda, i 460 austro-ugarskih vojnika umrlih u zarobljeništvu tokom 1914/15.godine.

Kompleks Nemačkog vojnog groblja nalazi se u parku Košutnjak, na mestu gde su tokom Prvog svetskog rata vođene borbe za osvajanje Beograda.

Groblje je nastalo 1915. godine, tokom zajedničke Austrougarsko-nemačke ofanzive. Tada je maršal August fon Makenzen odabrao ovo mesto za vojno groblje. Monolitni spomenik, oko kojeg je podignuto groblje, posvećen je 208. pruskom pešadijskom puku.

Groblje je održavano u međuratnom periodu a ponovo je korišćeno tokom Drugog svetskog rata, kada su na njemu sahranjivani pripadnici SS odreda.Posle Drugog svetskog rata, groblje je oštećeno zbog političke odmazde prema pripadnicima okupacione vojske. Mermerne nadgrobne ploče su uništene, a betonski spomenici iz Prvog svetskog rata su delimično sačuvani. Ono što je ostalo od groblja je delimično konzervirano 1985. godine.

Nemačko vojno groblje 1915.

Obeležavanje i uređenje vojnih grobalja iz Prvog svetskog rata, predstavljalo je sastavni deo obavezne komemorativne evropske prakse regulisane već prvim mirnim razgovorima između bivših neprijateljskih strana.

U sklopu ovog memorijalnog kompleksa nalazi se i spomenik srspkim braniocima Beograda. Vojnici 208. pruskog pešadijskog puka vodili su tešku dvodnevnu bitku protiv branilaca Beograda sastavljenih od 36 pripadnika srpske vojske, dvojice Britanaca i jednog Francuza.

Za vreme Prvog svetskog rata, praksa sahranjivanja vojnika neprijateljskih strana bila je prisutna i u Srbiji i Evropi. Ovakav čin primenjivale su i savezničke i nemačka armija sa ciljem očuvanje sećanja na sve strane u Prvom svetskom ratu i ukazivanja poštovanja prema svim vojnicima. Groblja su često obeležena tako da jasno pokazuju da su tamo sahranjeni i neprijateljski vojnici.

Maršal August fon Makenzen podigao je, u okviru nemačkog groblja i spomenik posvećen srpskim vojnicima sa dvojezičnim natpisom: "ovde počivaju srpski junaci". Ovaj gest može se tumačiti na različite načine, ali pre svega izraz je poštovanja prema hrabrosti i vojničkoj veštini protivnika u borbi za Beograd. Bez obzira na motive, takvi gestovi su relativno neobični tokom rata, i spomenik ostaje važno istorijsko nasleđe Prvog svetskog rata.

ploča sa posvetom srpskim junacima